Atopowe zapalenie skóry (AZS) objawy i leczenie

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest to jednostka chorobowa, w której kluczową rolę odgrywa upośledzona funkcja barierowa skóry oraz nadmierna reakcja układu immunologicznego. Pod wpływem pierwszej ekspozycji na alergeny dochodzi w organizmie do wytworzenia przeciwciał klasy IgE, które łączą się z bazofilami i komórkami tucznymi. Przy ponownym kontakcie z alergenem z ziarnistości tych komórek zostają uwolnione mediatory odczynu alergicznego, między innymi histamina, kininy, prostaglandyny i leukotrieny.

Objawy AZS

W przebiegu AZS skóra jest bardzo sucha, szorstka, popękana i czasem zaczerwieniona. Chorzy odczuwają silny świąd skóry, który często pojawia się w nocy, co jest przyczyną obniżenia komfortu snu lub bezsenności. Nadmierne rogowacenie naskórka, zwłaszcza tzw. przymieszkowe często współistniejące z AZS, powoduje powstawanie charakterystycznych szpecących zmian na skórze typu gęsiej skórki.

Najliczniejszą grupę pacjentów z atopowym zapaleniem skóry stanowią niemowlęta i dzieci. W większości przypadków objawy ustępują w okresie dojrzewania, jednak u około 3% dorosłych utrzymują się ze zmiennym nasileniem, z okresami zaostrzeń i remisji. Niezależnie od wieku chorego i przebiegu AZS niezbędna jest właściwa terapia, która pozwala skutecznie kontrolować proces chorobowy, ograniczać dolegliwości i częstość nawrotów.

Leczenie AZS

Podstawą leczenia atopowego zapalenia skóry jest odpowiednia pielęgnacja. Stosowanie preparatów nawilżających i natłuszczających pomaga przywrócić spójność warstwy rogowej naskórka, co ogranicza wnikanie alergenów i mikroorganizmów. Jest to szczególnie istotne, ponieważ chorzy z AZS mają skłonność do zakażeń skóry: bakteryjnych (zwłaszcza Staphylococcus aureus), grzybiczych (drożdżaki Malassezi) i wirusowych (Herpes simplex). Są to czynniki powodujące okresy zaostrzenia. Właściwy preparat dobiera się indywidualnie, kierując się przede wszystkim stanem skóry.

Przy wyborze konkretnego preparatu należy zwrócić uwagę, aby w swoim składzie nie zawierał substancji konserwujących oraz zapachowych. Trzeba pamiętać o częstych aplikacjach, nawet jeśli objawy nie występują przez pewien czas. Na rynku znajduje się bardzo wiele preparatów, przeznaczonych specjalnie dla osób z atopowym zapaleniem skóry m.in. Atoperal, Atopiclair, Cerkopil, Atoderm, Atopin, Bepanthen.

W łagodzeniu objawów atopowego zapalenia skóry stosuje się bardzo często glikokortykosteroidy (GKS) w postaci maści. Oprócz działania przeciwzapalnego, antyproliferacyjnego i immunosupresyjnego wykazują także właściwości przeciwświądowe. Są one dostępne wyłącznie z przepisu lekarza. Ze względu na działania niepożądane, a wśród nich zmiany zanikowe skóry, należy je stosować przez krótki okres czasu i nie częściej niż 2 razy dziennie.

Inną grupą leków stosowanych w łagodzeniu objawów AZS są inhibitory kalcyneuryny stosowane miejscowo. Działają immunomodulująco, przeciwzapalnie, hamują produkcję cytokin i uwalnianie mediatorów zapalnych przez komórki tuczne. Na rynku dostępne są preparaty Elidel – 1% pimekrolimus w kremie oraz Protopic – 0,03% i 0,1% takrolimus w maści.

Istnieją także niefarmakologiczne metody łagodzenia symptomów AZS. Nowością w Polsce jest odzież lecznicza DermaSilk, wyprodukowana z oczyszczonego jedwabiu pokrytego czynnikiem przeciwdrobnoustrojowym AEM 2775/5, który eliminuje grzyby i bakterie z powierzchni skóry w sposób mechaniczny. Wyniki badań klinicznych potwierdziły skuteczność redukowania świądu, pieczenia, wysięków i obrzęków już po kilku dniach stosowania. Efekty działania przy średnim nasileniu objawów atopowego zapalenia skóry są porównywalne do efektów maści steroidowych. Odzież tego typu może być stosowana także w innych schorzeniach skóry m.in. w zakażeniach grzybiczych skóry i błon śluzowych oraz wyprysku kontaktowym. Niewątpliwą zaletą stosowania metod niefarmakologicznych jest brak objawów niepożądanych.

Proces leczenia atopowego zapalenia skóry jest bardzo trudny, wymaga bowiem od pacjentów dużej systematyczności i cierpliwości. Poza tym koszt leczenia jest niejednokrotnie bardzo wysoki. Przeszkolenie chorego, a w przypadku dzieci także ich opiekunów w zakresie wiedzy o chorobie i jej leczeniu jest bardzo istotne w prawidłowo prowadzonej terapii.