Herpex

Lek przeciwwirusowy. Syntetyczny analog purynowy działający przede wszystkim na wirusy opryszczki pospolitej typu 1 i 2 (HSV), słabiej na wirus ospy wietrznej i półpaśca(VZV) oraz wirus Epsteina-Barr i cytomegalii. Po wniknięciu do komórki zakażonej wirusem opryszczki acyklowir jest fosforylowany (poprzez mono- i difosforan) do postaci czynnej – trifosforanu acyklowiru. Pierwszy etap fosforylacji, tj. przekształcenie w monofosforan, zachodzi w obecności kinazy tymidynowej zależnej od HSV, który wykazuje 200-krotnie większe powinowactwo do acyklowiru niż kinaza beta ssaków. Trifosforan acyklowiru jest substratem dla polimerazy wirusowego DNA. Zostaje on wbudowany do cząsteczki DNA wirusa, hamując tym samym wbudowywanie się trifosforanu deoksyguanozyny, co prowadzi do przedwczesnego zakończenia replikacji wirusowego DNA.

Acyklowir nie wpływa na metabolizm komórek gospodarza. Długotrwałe lub wielokrotne cykle leczenia acyklowirem u pacjentów ze znacznie zmniejszoną odpornością mogą prowadzić do selekcji opornych szczepów wirusów. Oporność na acyklowir wiąże się gł. z wytwarzaniem szczepów pozbawionych swoistej kinazy tymidynowej lub z utratą zdolności rozpoznawania go przez enzym jako substratu, ew. (rzadko) ze zmianami dotyczącymi polimerazy DNA. Szczepy wirusów pozbawione aktywności swoistej kinazy tymidynowej są także oporne na bromowinylodeoksyurydynę i idoksurydynę, czasami nie są wrażliwe także na gancyklowir. W przypadku ich wykrycia zaleca się stosowanie foskarnetu lub widarabiny. Mechanizm działania acyklowiru w odniesieniu do wirusów nie wytwarzających kinazy tymidynowej (np. wirus Epsteina-Barr) nie jest dotychczas poznany.

Acyklowir wchłania się w 15-20% z przewodu pokarmowego. Podawany doustnie w dawce 200 lub 400 mg co 4 h osiąga w fazie stacjonarnej średnie stężenie maksymalne wynoszące odpowiednio 0,7 i 1,2 µg/mL; średnie stężenie minim. (między 2 kolejnymi dawkami) wynosi odpowiednio 0,4 i 0,6 µg/mL. Po dożylnym podaniu acyklowiru w 1-godz. wlewie kropl. w dawce 5 mg/kg mc. (lub 250 mg/mpc. u dzieci do 2. rż.) albo 10 mg/kg mc. (lub 500 mg/mpc. u dzieci od 2. rż.) średnie stężenie maksym. we krwi w fazie stacjonarnej wynosi odpowiednio 9,8 i 20,7 µg/mL; średnie stężenie minim. 7 h później wynosi odpowiednio 0,7 i 2,3 µg/mL. Okres półtrwania we krwi wynosi po podaniu dożylnym 2,9 h, po doustnym – 3,3 h (u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek – ok. 20 h). Acyklowir wiąże się z białkami osocza w 9-33% (przeważnie w 15%). Przenika do wielu tkanek, osiągając znaczne stężenia zwł. w wątrobie, mięśniach, wydzielinie pochwy, nerkach, płucach; przenika także do mleka matki. W płynie mózgowo-rdzeniowym i w ciele szklistym oka osiąga stężenia stanowiące 30-50% jego stężenia we krwi. Jest wydalany w bardzo dużych stężeniach z moczem, gł. w postaci nie zmienionej i w 10-15% w postaci metabolitu. Około 2% jest wydalane z kałem. Zastosowany w postaci maści do oczu bardzo szybko wchłania się z nabłonka rogówki i worka spojówkowego, osiągając stężenie terapeutyczne w płynie śródocznym; praktycznie nie przenika do krwi i moczu. Czytaj też: ACYCLOSTAD.